5 sai lầm phổ biến của cha mẹ khi dạy trẻ đặc biệt – Góc nhìn chuyên gia AutismBS
03/11/2025
14
Can thiệp sớm trẻ tự kỷ hay ADHD chỉ hiệu quả khi cha mẹ đồng hành cùng chuyên gia, hiểu được não bộ – cảm xúc – hành vi của con.
Nội dung bài viết
1. Không nhận ra sự khác biệt trong phát triển của trẻ
Nhiều cha mẹ thường tin rằng: “Con rồi sẽ biết nói, sẽ tự ổn định như bạn khác.”
Tuy nhiên, với trẻ đặc biệt – bao gồm trẻ tự kỷ, trẻ chậm phát triển, trẻ rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) – các kỹ năng ngôn ngữ, chú ý và cảm xúc không tự cải thiện nếu thiếu hướng dẫn khoa học.
Theo chuyên gia Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS, bộ não của trẻ ADHD và trẻ tự kỷ hoạt động khác biệt ở vùng điều hành, chú ý và xử lý cảm xúc.
Điều này khiến con:
Khó tập trung khi học.
Dễ bị kích thích bởi âm thanh, ánh sáng.
Gặp khó khăn khi tuân thủ hướng dẫn hoặc thay đổi hoạt động.
=> Sai lầm lớn nhất là chờ đợi mà không can thiệp sớm.
Các nghiên cứu cho thấy can thiệp sớm trẻ tự kỷ và ADHD trước 5 tuổi giúp tăng 60–80% khả năng phục hồi kỹ năng ngôn ngữ, giao tiếp và hành vi.
2. Dạy theo cách “truyền thống” – Ép con học thay vì dạy con hiểu
Một lỗi phổ biến là cha mẹ cố gắng “dạy chữ, dạy số” mà quên mất việc dạy con giao tiếp và hiểu thế giới.
Trẻ đặc biệt thường không học tốt qua lời nói hay lặp lại, mà cần học bằng hình ảnh, cảm giác và trải nghiệm thực tế.
Ví dụ:
❌ Nói “Con ngồi yên đi” – con có thể không hiểu hoặc không đủ khả năng kiểm soát hành vi.
✅ Thay vào đó, hướng dẫn bằng hành động, kết hợp mô hình trực quan: “Con ngồi xuống ghế, cùng mẹ đếm bóng nhé.”
ABA (Applied Behavior Analysis): dạy qua khen thưởng, củng cố hành vi tích cực.
TEACCH: hỗ trợ bằng hình ảnh, giúp trẻ hiểu trình tự công việc.
Floortime & ESDM: khuyến khích trẻ chủ động tương tác thông qua chơi và cảm xúc.
Khi trẻ “hiểu để học”, việc giáo dục mới trở nên hiệu quả và bền vững.
3. Thiếu sự kiên định và đồng nhất giữa nhà – lớp – trị liệu
Một trong những nguyên nhân khiến quá trình can thiệp trẻ tự kỷ và trẻ ADHD chậm tiến bộ là sự thiếu nhất quán trong cách dạy.
Nếu ở lớp cô dạy “đợi lượt nói”, nhưng ở nhà cha mẹ lại vội đáp ứng ngay – trẻ sẽ không học được kỹ năng chờ đợi.
Trẻ ADHD đặc biệt nhạy cảm với thay đổi và phản ứng cảm xúc mạnh, nên cần môi trường nhất quán để hình thành thói quen.
=> Vì vậy, AutismBS luôn nhấn mạnh mô hình phối hợp 3 bên:
Giáo viên – Chuyên viên trị liệu – Cha mẹ cùng thống nhất mục tiêu và cách phản hồi hành vi của trẻ.
Sự đồng bộ giúp con:
✅ Dễ ghi nhớ – ít bị rối loạn cảm xúc.
✅ Cảm thấy an toàn và được hiểu.
✅ Học nhanh hơn, duy trì kỹ năng lâu hơn.
4. Chỉ tập trung sửa hành vi mà quên rèn kỹ năng
Nhiều cha mẹ khi thấy con tăng động, chạy nhảy, la hét thường tìm cách “ngăn lại” thay vì hiểu nguyên nhân và chuyển hướng năng lượng của con.
Trẻ rối loạn tăng động giảm chú ý không phải “nghịch ngợm” – mà là khó điều tiết năng lượng do mất cân bằng dopamine trong não.
Nếu bị cấm đoán quá mức, trẻ dễ sinh chống đối hoặc thu mình.
Tại Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS, chuyên gia hướng dẫn cha mẹ:
Dạy con kiểm soát hành vi qua vận động có mục tiêu (chạy tiếp sức, trườn về đích, chơi ném bóng màu).
Rèn chú ý có kiểm soát thông qua các trò chơi ngắn, lặp lại, xen kẽ nghỉ.
Xây dựng thói quen học tập ngắn – rõ – có phần thưởng.
Khi hành vi được chuyển hóa thành hoạt động tích cực, trẻ không chỉ “ngoan hơn” mà còn học được cách tự điều chỉnh bản thân.
5. Không coi trọng cảm xúc của con
Một sai lầm tưởng chừng nhỏ nhưng ảnh hưởng lớn: bỏ qua cảm xúc của trẻ.
Trẻ tự kỷ và ADHD thường cảm nhận thế giới khác biệt – một âm thanh lớn, ánh sáng chói, hay sự thay đổi đột ngột có thể khiến con hoảng sợ hoặc mất kiểm soát.
Cha mẹ cần học cách:
Quan sát tín hiệu cảm xúc (che tai, tránh ánh sáng, quay mặt đi).
Dạy con diễn đạt cảm xúc bằng lời hoặc cử chỉ (“Con mệt”, “Con không thích”).
Giữ giọng nói nhẹ nhàng, tránh quát mắng khi con mất tập trung.
Tại AutismBS, mỗi trẻ đều được hướng dẫn phát triển “trí tuệ cảm xúc” – nền tảng giúp con hiểu bản thân, kiểm soát cảm xúc và kết nối với người khác.
Kết luận – Khi cha mẹ hiểu, con sẽ tiến bộ
Giáo dục trẻ đặc biệt là một hành trình dài, đòi hỏi kiến thức về trẻ tự kỷ, kiên nhẫn và tình yêu thương.
Can thiệp sớm trẻ tự kỷ hay ADHD chỉ hiệu quả khi cha mẹ đồng hành cùng chuyên gia, hiểu được não bộ – cảm xúc – hành vi của con.
Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS đồng hành cùng cha mẹ trong việc:
Đánh giá phát triển chuyên sâu.
Xây dựng chương trình cá nhân hóa (IEP).
Huấn luyện cha mẹ thực hành trị liệu tại nhà.
“Trẻ đặc biệt không cần được thay đổi – con chỉ cần được thấu hiểu, để tự mình phát triển theo cách riêng.”
