Phụ huynh nên làm gì khi con chậm nói? – Gợi ý từ chuyên gia AutismBS
24/10/2025
37
Tại Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS, chúng tôi đồng hành cùng hàng nghìn gia đình trên hành trình hỗ trợ ngôn ngữ trị liệu cho trẻ chậm nói, giúp con phát triển toàn diện từ lời nói đến cảm xúc và khả năng kết nối.
Nội dung bài viết
Khi con đã 2–3 tuổi nhưng vẫn nói ít, không phản ứng khi được gọi tên, hoặc chỉ giao tiếp bằng cử chỉ, nhiều cha mẹ thường hoang mang không biết phải bắt đầu từ đâu.
Thực tế, chậm nói không chỉ là “nói muộn”, mà là dấu hiệu của sự chậm phát triển trong ngôn ngữ, nhận thức hoặc kỹ năng giao tiếp xã hội.
1. Hiểu đúng về chậm nói – Bước đầu để cha mẹ không lo lắng sai hướng
Theo Hiệp hội Ngôn ngữ – Nghe – Nói Hoa Kỳ (ASHA), trẻ được xem là chậm nói khi khả năng diễn đạt hoặc hiểu lời nói thấp hơn đáng kể so với mốc phát triển trung bình của lứa tuổi.
Có 3 dạng chậm nói phổ biến:
1️⃣ Chậm nói do ngôn ngữ biểu đạt yếu: Trẻ hiểu được nhưng không diễn đạt bằng lời.
2️⃣ Chậm nói do ngôn ngữ tiếp nhận kém: Trẻ nghe nhưng không hiểu hoặc không phản ứng với lời nói.
3️⃣ Chậm nói đi kèm rối loạn phát triển: Ví dụ như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) hoặc rối loạn phổ tự kỷ (ASD), khiến khả năng chú ý, tương tác và bắt chước bị hạn chế.
=> Về mặt thần kinh học, các nghiên cứu cho thấy vùng Broca (điều khiển lời nói) và vùng Wernicke (xử lý ngôn ngữ) ở não của trẻ chậm nói hoạt động yếu hơn bình thường. Điều này khiến trẻ muốn nói nhưng không bật được lời, hoặc không hiểu ngữ cảnh giao tiếp.
2. Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ chậm nói
Cha mẹ cần hiểu rằng không phải mọi trẻ chậm nói đều do cùng một nguyên nhân. Một số yếu tố phổ biến gồm:
Thiếu tương tác ngôn ngữ: Con nghe nhiều tiếng TV, điện thoại nhưng ít trò chuyện thật.
Rối loạn phát triển thần kinh: ADHD, chậm phát triển trí tuệ, hoặc rối loạn phổ tự kỷ nhẹ.
Khó khăn về vận động miệng: Cơ môi – lưỡi – hàm yếu khiến phát âm khó khăn.
Thiếu mô hình ngôn ngữ: Cha mẹ ít nói chuyện, ít phản hồi lời con.
Yếu tố cảm xúc: Con lo âu, sợ sai hoặc thiếu tự tin khi nói.
Việc xác định nguyên nhân cụ thể rất quan trọng để chọn phương pháp ngôn ngữ trị liệu phù hợp cho từng trẻ.
Đưa trẻ đến chuyên viên ngôn ngữ trị liệu hoặc trung tâm chuyên sâu như AutismBS để kiểm tra toàn diện.
Đánh giá không chỉ về ngôn ngữ, mà cả chú ý, cảm xúc, nhận thức và tương tác xã hội.
Từ kết quả này, chuyên gia sẽ xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân hóa (IEP) phù hợp cho con.
Bước 2: Xây dựng môi trường giao tiếp tại nhà
Tắt TV, điện thoại trong giờ chơi – vì trẻ học ngôn ngữ từ người thật, không phải màn hình.
Tạo tình huống khiến con cần giao tiếp: ví dụ muốn lấy đồ chơi → phải ra hiệu hoặc phát âm.
Lặp lại từ khóa đơn giản: “Bóng bay”, “ăn cơm”, “mở cửa”… để con dễ ghi nhớ và bắt chước.
Bước 3: Ứng dụng 5 nguyên tắc vàng của chuyên gia AutismBS
1️⃣ Nói chậm – rõ – ngắn gọn.
2️⃣ Dừng lại và chờ con phản ứng.
3️⃣ Học qua chơi – vì “chơi là ngôn ngữ của trẻ nhỏ”.
4️⃣ Đọc sách tranh và hát để kích hoạt ngữ điệu.
5️⃣ Luôn khen ngợi mọi nỗ lực giao tiếp – dù là ánh mắt hay âm thanh nhỏ nhất.
4. Vai trò của ngôn ngữ trị liệu trong phát triển toàn diện của trẻ
✅ Phát triển vùng não xử lý ngôn ngữ.
✅ Tăng chú ý và khả năng ghi nhớ lời nói.
✅ Cải thiện kỹ năng xã hội, bắt chước và chia sẻ cảm xúc.
✅ Giảm hành vi tiêu cực do không thể diễn đạt nhu cầu.
Tại AutismBS, các chuyên viên áp dụng linh hoạt các mô hình ABA, Floortime, ESDM, PECS, kết hợp hoạt động trị liệu cá nhân và nhóm để giúp trẻ học cách nghe – hiểu – nói – kết nối một cách tự nhiên nhất.
5. AutismBS – Hành trình đồng hành cùng cha mẹ và trẻ chậm nói
Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS không chỉ là nơi can thiệp ngôn ngữ, mà là môi trường giáo dục toàn diện giúp trẻ phát triển đồng đều về ngôn ngữ – cảm xúc – kỹ năng xã hội – hành vi.
Chúng tôi tin rằng:
“Trẻ chậm nói không chỉ cần học cách nói, mà cần được dạy cách giao tiếp bằng tình cảm và sự thấu hiểu."
AutismBS – Nơi ngôn ngữ được khơi mở bằng khoa học và yêu thương.
