Cách xử lý cơn khủng hoảng (meltdown) ở trẻ tự kỷ và phân biệt với ăn vạ thông thường

Trong quá trình nuôi dạy trẻ tự kỷ, không ít phụ huynh rơi vào trạng thái hoang mang khi con la hét, khóc dữ dội, nằm lăn ra sàn, đập đầu hoặc không thể kiểm soát hành vi. Nhiều người lầm tưởng đó là ăn vạ, dẫn đến cách xử lý chưa phù hợp, vô tình làm tình trạng của trẻ trở nên trầm trọng hơn.

Thực tế, rất nhiều hành vi này là cơn khủng hoảng (meltdown) – một phản ứng mất kiểm soát thần kinh, hoàn toàn khác với ăn vạ thông thường. Việc phân biệt đúng và xử lý đúng cách đóng vai trò then chốt trong can thiệp sớm trẻ tự kỷ.

Meltdown ở trẻ tự kỷ là gì?

Meltdown là trạng thái quá tải thần kinh xảy ra khi não bộ của trẻ tự kỷ không còn khả năng xử lý thêm thông tin từ môi trường xung quanh.

🔹 Meltdown không phải hành vi có chủ đích
🔹 Trẻ không kiểm soát được bản thân
🔹 Không thể “nín khóc” hay “nghe lời” theo yêu cầu

Các yếu tố thường kích hoạt meltdown

• Quá tải giác quan (tiếng ồn, ánh sáng, mùi, chạm)
• Thay đổi đột ngột lịch trình
• Không diễn đạt được nhu cầu
• Mệt, đói, thiếu ngủ
• Yêu cầu vượt quá khả năng hiện tại của trẻ

👉 Trong can thiệp sớm trẻ tự kỷ, meltdown được xem là tín hiệu cảnh báo chứ không phải hành vi xấu.

Ăn vạ thông thường khác gì với meltdown?

Một trong những sai lầm phổ biến là đánh đồng meltdown với ăn vạ, dẫn đến cách xử lý không phù hợp. Bảng so sánh dưới đây giúp phụ huynh phân biệt rõ:

👉 Trẻ đang meltdown không học được gì tại thời điểm đó. Việc la mắng hay phạt chỉ khiến hệ thần kinh bị tổn thương thêm.

Cách xử lý cơn khủng hoảng (meltdown) ở trẻ tự kỷ đúng cách

1. Ưu tiên an toàn – không dạy dỗ lúc này

• Đưa trẻ ra khỏi môi trường kích thích
• Loại bỏ vật nguy hiểm
• Giữ khoảng cách vừa đủ nếu trẻ không chịu chạm

🔹 Đây là nguyên tắc cốt lõi trong can thiệp 1-1 tại AutismBS.

2. Giảm kích thích giác quan

• Tắt bớt đèn
• Giảm tiếng ồn
• Không nói nhiều
• Tránh chạm nếu trẻ nhạy cảm

👉 Não bộ trẻ cần hạ nhiệt, không phải thêm mệnh lệnh.

3. Giữ giọng nói chậm – thấp – ít lời

• Dùng câu ngắn, đơn giản
• Lặp lại một thông điệp an toàn
• Không hỏi dồn dập

Ví dụ:

• “Con an toàn rồi”
• “Mẹ ở đây”

4. Chờ cơn meltdown kết thúc tự nhiên

• Meltdown có chu trình riêng, thường chỉ kết thúc khi hệ thần kinh ổn định lại.

🔹 Cố ép trẻ dừng lại sẽ kéo dài cơn khủng hoảng.

5. Chỉ dạy và điều chỉnh sau khi trẻ đã bình tĩnh

Sau meltdown, đây mới là lúc:

• Phân tích nguyên nhân
• Dạy trẻ cách thể hiện nhu cầu
• Điều chỉnh môi trường, lịch trình

👉 Đây là nội dung trọng tâm trong các buổi can thiệp sớm trẻ tự kỷ tại AutismBS.

Vai trò của can thiệp sớm trong việc giảm meltdown

Meltdown không tự biến mất, nhưng có thể:

• Giảm tần suất
• Giảm cường độ
• Trẻ học cách tự điều chỉnh tốt hơn

Điều này đạt được khi trẻ được:

• Phát triển ngôn ngữ – giao tiếp
• Học kỹ năng thể hiện nhu cầu
• Được hỗ trợ điều hòa giác quan
• Can thiệp đúng mức, đúng thời điểm

Can thiệp 1-1 là gì và vì sao đặc biệt quan trọng với trẻ hay meltdown?

Can thiệp 1-1 là hình thức một chuyên viên – một trẻ, cho phép:

• Phân tích chính xác yếu tố kích hoạt meltdown
• Cá nhân hóa chiến lược phòng ngừa
• Dạy kỹ năng thay thế phù hợp với từng trẻ

👉 Với trẻ hay meltdown, can thiệp 1-1 giúp trẻ được hiểu đúng, không bị gán nhãn “bướng” hay “hư”.

AutismBS – Trung tâm can thiệp uy tín đồng hành cùng trẻ tự kỷ và gia đình

Hệ thống giáo dục đặc biệt AutismBS là đơn vị chuyên sâu trong:

• Can thiệp sớm trẻ tự kỷ
• Can thiệp 1-1 cá nhân hóa
• Hỗ trợ hành vi – cảm xúc – giác quan

Điểm khác biệt của AutismBS

• Không coi meltdown là hành vi cần trừng phạt
• Dựa trên nền tảng khoa học (ABA, ESDM, TEACCH)
• Đồng hành cùng phụ huynh trong từng giai đoạn
• Tập trung vào giảm gốc rễ – không xử lý bề nổi

Lời kết

Hiểu đúng về meltdown giúp cha mẹ ngừng trách con và bắt đầu đồng hành cùng con đúng cách. Khi trẻ được hỗ trợ sớm, đúng phương pháp và cá nhân hóa, những cơn khủng hoảng sẽ dần giảm đi, nhường chỗ cho sự ổn định và tiến bộ lâu dài.

👉 AutismBS luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình trên hành trình này.

Tham khảo thêm: Trẻ 6–10 tuổi tự kỷ có thể cải thiện không? Có muộn quá để can thiệp không?

HỆ THỐNG GIÁO DỤC ĐẶC BIỆT AUTISMBS

• Hotline: 0857 022 728 / 0382 616 565
• Email: info@autismbs.com
• Website: www.autismbs.com/www.giaoductretuky.vn